deel 5
Stel je bent een kweker, en je hebt
een goede kweeklijn , zou je dan niet graag nakomelingen hebben met
dezelfde erfelijke eigenschappen, en dus met identiek dezelfde genen ? Is dat
niet waar elke kweker van droomt, vooral ook de dames onder hen, die zich vaak bezig houden met de
kweek van hun geliefde hondenrassen, die zo goed in de markt liggen, en, mooi
meegenomen, een fortuin opbrengen. Dan zou je dat mooie dier het liefst
cloneren: zorgen voor nakomelingen die identiek zijn aan dat prachtige
exemplaar, of niet? Hoe moet dat dan, als cloneren praktisch niet mogelijk is?
Wel, door een kunstgreep toe te passen. We vervangen bij een aantal rijpe
eicellen van een goed gastvrouwtje, de genen, dus al het eigen genetische
materiaal door het genenbestand van het individu waar we zo graag kopieën van
zouden willen hebben, de genenDonor en daarmee dragen we dus alle gunstige
erfelijke eigenschappen van de genenDonor over op genenAcceptor. Dan zijn er
twee mgelijke situaties: het te cloneren
dier kan zowel a) een vrouwtje als b) een mannetje zijn. Het gaat immers om een
individu met unieke eigenschappen. De Biologie heeft ontdekt, dat het genetische
materiaal in een apart blaasje in de
eicel zit, in de zogenaamde kern (nucleus). Het komt er dus op neer dat we de
kern uit de Acceptoreicel wegzuigen en vervangen door de Donorkern.
Hoe dat werkt in de praktijk? Wel, laten we allereerst kijken naar situatie a):
er wordt door hormonale behandeling bij het te cloneren genenDonor-vrouwtje een
aantal eicellen, versneld in rijping gebracht. Die kunnen dan uit de eierstok
opgepikt worden. De behandelaar, veelal een biomedicus, kijkt dan naar de
eierstok via een beweegbare buis die langs de navel in de buik wordt gebracht,
en speurt naar rijpe eifollikels (blaasjes waarin aan de binnenkant tegen de
wand een rijpe eicel zit). Normal is dat er maar één, maar nu als resultaat van
de hormonale behandeling zijn het er meerdere. De rijpe follikels worden
leeggezogen, en de inhoud inclusief de eicel wordt in een kweekschaaltje
overgebracht. In dat schaaltje zit dan dus de kostbare oogst aan hoogwaardige
te cloneren eicellen. Van alk van deze eicellen wordt dan een voor een de kern
opgezogen met een micropipet, om overgebracht te worden in een Acceptor-eicel
waaruit de eigen kern is verwijderd. De truc is dat met een micropipet eerst de
donorcel wordt aangeprikt waarna de kern wordt opgezogen. Met deze pipet,
waarin dus de donor-kern zit, wordt de acceptor-eicel aangeprikt; de donor-kern
wordt voorzichtig in deze eicel uitgespoten in de buurt van de kern van de
acceptor. Terwijl de pipet wordt teruggetrokken wordt in één beweging de eigen
kern van de acceptor-eicel opgezogen en meegenomen naar buiten. Daarmee is de
omwisseling van kern voltooid. Dat
gebeurt allemaal onder het microscoop, met uiterst fijne instrumenten,
waaronder een vlijmscherpe spits toelopende dunne glazen pipet, onder strikt
gecontroleerde druk en zuigkracht, en onder steriele omstandigheden. Afijn, er
komt dus nogal wat bij kijken, maar er komt nu dus geen spermacel meer aan te
pas. Het mannetje is buitenspel gezet. Nou, dank u wel. De nieuwste
ontwikkeling is dat er als donormateriaal gebruikt gemaakt kan worden van de
kern uit gewone lichaamscellen van het te cloneren dier (of mens). Dat betekent
uiteraard minder belasting voor de kostbare dieren die uiteraard niet voor niets gecloneerd worden. In geval b)
is het eenvoudiger want dan wordt uitgegaan van een stamcel (nee, niet
spermacel!) van het te cloneren dier (een mannetje dus) waaruit de kern wordt
vrijgemaakt en vervolgens in een ontkernde acceptoreicel wordt ingebracht.
En werkt dit? Nou en of, jammer
genoeg wel, volgens velen. In feite is het al een oude methode die met enig
succes al toegepast is bij een scala van (dier)soorten, van muis tot mens!! Bij
de mens zijn langs deze weg geactiveerde eicellen met hun nieuwe DNA tot
ontwikkeling gebracht, maar de wetenschappers hebben niet verder willen gaan
dan tot het moment net voorafgaand aan de innesteling in de baarmoederwand.
Op dat het stadium werd de "zwangerschap" afgebroken, uit
vrees voor allerlei ethische complicaties. Als je het volgende artikel leest in
Wikipedia, dan kan je de schrik om het hart slaan (hier kun je ook in een schema zien hoe het gaat:
De winst met cloneren is dat het
kostbare uitgangsmateriaal, bijvoorbeeld een renpaard, niet zwanger behoeft te
worden maar in de running kan blijven, en winst oplevert, en bovendien veel
meer nakomelingen kan krijgen dan langs natuurlijke weg het geval zou zijn
geweest. Uiteraard treedt er ook een verjongingseffect op. Bij een één-eiige
tweeling (strict genomen geen cloon!) zijn de nakomelingen even oud, bij
clonering zit er een generatie tussen. Het is allemaal nogal praktisch, immers
in diepgevroren toestand kunnen embryos die door clonering zijn
verkjregen, bewaard worden en over de hele wereld verhandeld worden.
Ikzelf was verbijsterd om te lezen
hoezeer we al gewend zijn aan het cloneren van dieren en hoe het economisch
gebruik van gecloneerd materiaal reeds onze samenleving is binnengedrongen. In
Amerika mag langs deze weg verkregen voedsel, plantaardig maar ook dierlijk, zo
in de schappen komen, zelfs zonder label.
Je kunt er donder op zeggen dat het
ook in onderzoek aan de mens niet bij inleidende experimenten zal blijven. De
mens wil nou eenmaal manipuleren, ook op genetisch vlak. Het griezelige
is dat er in de toekomst zeker ook genetische constructen gemaakt zullen worden
met bepaalde aantrekkelijke genen. Dat is evolutie door middel “van de
reageerbuis”. Voor menig malafide wetenschapper zal het een enorme verleiding
zijn om bij de mens "clonering" verder te gaan ontwikkelen en
toepassen. Mogelijkheden voor verbetering van de techniek liggen voor de hand
en zullen zeker opgepakt worden. De verleiding is des te groter omdat er naar
verwachting in principe in een bepaald voorlopig klein percentage van de gevallen
een normale ontwikkeling plaats vindt. De cloon zou dus genetisch identiek zijn
aan de (stam)celdonor, al is er uiteraard wel een leeftijdsverschil van
minstens een generatie. Hoe? Ja, natuurlijk, ik zei het al, de donor (man of
vrouw) en de draagmoeder zijn volwassen mensen, inmiddels laten we zeggen zo
rond de 25 jaar oud, terwijl de genetisch identieke cloon nog geboren moet
worden. Het genetisch geconstrueerde en gemanipuleerde materiaal zal
verschrikkelijk goed lijken op de genendonor(man of vrouw), maar wordt daarin
toch nog overtroffen door een eeneiige tweeling. Die zijn werkelijk 100%
genetisch identiek aan elkaar. Uit onderzoek blijkt, en elk ouderpaar kan dat
beamen, hoezeer de telgen van een tweeling zelfs in spraak, houding, gedrag en
eigenschappen als intelligentie aan elkaar gelijk zijn. Zo'n eeneiige tweeling
is bij mens en dier gemakkelijk te maken, door het embryo op een jong
stadium gewoon voorzichtig in tweeen te splitsen; beide helften kunnen
ontwikkelen en een normaal individu opleveren, maar dat is geen cloon. Van
cloon spreken we als de geconstrueerde nakomelingen ontstaan uit een volgroeid,
respectievelijk volwassen individu. In principe kunnen er van een volwassen
individu (man of vrouw) met behulp van een draagmoeder en een eiceldonor langs
deze weg een onbeperkt aantal genetisch (vrijwel) identieke individuen
voortgebracht worden, die naar believen door de "master " opgevoed en
gevormd zouden kunnen worden. En, moeten we daar blij mee zijn? Nou nee,
integendeel, en ik hoop dat de ontwikkelingen in deze thematiek nauwgezet en
zeer kritisch gevolgd zullen blijven worden door ons mensen uit de samenleving
maar ook door de voor wetenschapsbeleid verantwoordelijke politici, zodat we
als samenleving niet ineens geconfronteerd kunnen worden met de producten van
een zieke Faust-geest. Voortplantingsproducten die in alle opzichten normale en
ook gezonde mensen kunnen zijn, maar met een wel zeer merkwaardige
gedetermineerde, wellicht geïndoctrineerde, wordingsgeschiedenis. We weten dat
het genenbestand ook mede bepalend is voor karakter en eigenschappen. Het is
niet slechts science fiction hoor, en een horror scenario a la "Brave New
World" van Aldous Huxley ligt nog steeds op de loer.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten