pesterij en wij

Het is alweer enige tijd geleden dat Vlaanderen werd geschokt door de beelden van zwaar pestgedrag, zomaar op straat in alle openheid, bij een bushalte, en doelbewust gefilmd om het op Youtube te kunnen zetten. De sociale media als bijv. facebook werden overstelpt door reacties. Aan de ene kant waren daar de meevoelende adhesiebetuigingen aan het adres van het slachtoffer, een licht autistisch meisje; aan de andere kant waren daar de vele veroordelende reacties naar de daders, met vaak een agressieve grondtoon. Natuurlijk waren er ook de kritische beschouwingen over de ethische en juridische kanten van de handelswijze van de verschillende partijen, inclusief die van de moeder, die het onthullende en onthutsende filmpje op internet zette, om dit pestgedrag aan te klagen. De storm van verontwaardiging om het wangedrag van een stel jongeren, die door hun eigen filmpje werd ontketend, lijkt inmiddels geluwd. De media hebben echter bol gestaan van de commentaren. Waarom er dan nu nog eens op terugkomen? Nou, het lijkt me goed op dit krantenartikel van De Meester te reageren, om enige naar mijn gevoel gewenste nuancering aan te brengen. Ik meen kort en goed gezegd dat het artikel van Jean Marie de Meester, politicus en publicist, niet bijdraagt aan het tot stand brengen van het juiste klimaat om in de toekomst dit soort ontsporingen te voorkomen.

De titel alleen al “het zal je kind maar wezen”. Dit zet de toon van het stuk, al is het onduidelijk op welk kind hij doelt; de dader of het slachtoffer of beide. Dan onmiddellijk de volgende inswinger: “de goegemeente van Vlaanderen, die inquisitiegewijs…” de dader te lijf gaat. Genoeg om te denken dat hier iemand aan het woord is die in one liners zonder samenhang denkt. Het was juist geen inquisitie Mijnheer de Meester, die ging immers strict methodisch te werk, met toepassing van strenge regels waar ook JMdM zelf zo bij zweert, maar dat nu maar even over het hoofd ziet. De Meester vervolgt dan met de constatering “Ik weet niet of het zo verstandig was van de moeder…”. Inderdaad, dat weet hij ook niet, alhoewel hij suggereert het wel te weten, de neuzelige commentaren van een reeks deskundigen ten spijt. We moeten onderkennen dat het is gedaan en is gebeurd in een ketenkluwen van oorzaken en gevolgen. Je kunt daar lang over redekavelen, maar hier geldt zoals altijd onverbiddelijk het "deze gedane zaken nemen geen keer". Met alle gepraat verander je daar geen jota meer aan. We kunnen hooguit proberen de kwetsende gevolgen in te dammen. Dergelijke gebeurtenissen volgen een eigen dynamiek waar je door met juridische regels te gaan wapperen niets klaar krijgt. We kunnen nu achteraf alleen nog nabeschouwen in de hoop enig inzicht te krijgen in de wetmatigheden die een dergelijk ontspoord gedrag en het "volksgericht" dat er op volgt, beheersen. We mogen en moeten echter proberen te analyseren wat er nou eigenlijk gebeurd is, waarbij we er goed aan doen in te voelen hoe dit heeft kunnen gebeuren, in de waarschijnlijk ijdele hoop dat we een volgend "vertoon van redeloos geweld" kunnen voorkomen. We hebben immers met ons allen de plicht om hoe dan ook te trachten een samenleving in stand te houden die beantwoordt aan de hoogstaande ethische normen die we koesteren. Gedrag dat zwaar over de schreef gaat, zal veroordeeld en gestraft moeten worden. In dit geval was het duidelijk, dat de ethische grenzen hier op ontoelaatbare wijze werden overschreden, zozeer zelfs dat je als kijker naar het filmpje in toenemende mate met afwijzen en afgrijzen ging reageren, met heftige antireacties richting daders, zowel door de toenemende intensiteit van de redeloze agressieve uitingen van de pestkop, als over de verbijsterende intenties van de groep: hun eigen misdragingen te filmen en die op Youtube te zetten. Maar ook met treurig schuldbesef over ons eigen onvermogen om deze sadistische uitingen van onvrede te voorkomen. 

Verbijsterend is het dat er onder de jongeren kennelijk een lichtzinnige subcultuur aan het ontstaan is waarin het pesten, mishandelen en vernederen van de eenling, zonder enige aanleiding, een doel in zichzelf aan het worden is. Dit is treurig genoeg niet het eerste geval, en evenmin het ergste, noch het laatste. Je kunt over de reacties uit de samenleving moeilijk gaan doen, maar ergens mogen we blij zijn dat we in meerderheid nog zoveel gevoel voor de juiste verhoudingen hebben, dat we dit gedrag met klem afwijzen. Goed we kunnen wensen dat het allemaal wat geciviliseerder zou verlopen , maar zoals gezegd een "volksgericht" volgt zijn eigen wetmatigheden. Er zal net als bij voetballen ruimte moeten zijn om de primaire emoties te uiten. Net als bij voetballen? Rare vergelijking? De overeenkomsten zijn duidelijk, al zijn er verschillen. Wij, volwassenen dienen er te zijn om die emoties beheerst op te vangen en te kanaliseren. Onze Jean Marie de Meester kiest er voor in zijn artikel om maar allereerst de moeder, die het filmpje publiceerde, terecht te wijzen door haar er mee te confronteren dat ze mogelijk een strafbaar feit heeft gepleegd. Common sense verzet zich tegen de formalistische benadering waar JMdeM voor kiest: zowel om de ongevoelige van weinig begrip getuigende insteek, als tegen de stricte interpretatie van het wetsartikel. Ja natuurlijk, Jean Marie de Meester, “de wet is er voor iedereen”, maar de regels zullen naar de situatie van hier en nu telkens geinter-preteerd moeten worden. Een opmerking als "de wet is er voor iedereen" is een platte dooddoener.

Wat moet de lezer met zo’n formele skeletachtige insteek, die veel weg heeft van de bekende open klotendeur. Met veel moeite komt er dan toch nog enige sympathie doordruppelen, als hij zegt dat hij de woede van de moeder wel begrijpt. Dat begrip komt te laat, too little too late. Als je niet kunt meeleven en meteen in de regels schiet, dan heb je niets te vertellen, gewoon omdat je de aansluiting mist. Waarom kiest deM voor deze benadering vraag ik me af. Is hij zo’n zedenMeester dat hij geen oog heeft voor de samenhang? Voor hem is het ook zo belangrijk kennelijk dat iedereen in Vlaanderen het op Youtube heeft kunnen zien, maar is het dan erger als iedereen het heeft kunnen zien? Bij de bushalte heeft ook iedereen de mishandeling kunnen zien. De dader werd daar echter niet door gehinderd, misschien wel in tegendeel. Ze wilden zowiezo de publiciteit zoeken, en werden kennelijk door een bizar streven naar publiciteit gemotiveerd. Grote vraag is waarom niemand ingreep en schijnbaar ongeinteres-seerd bleef toekijken. Wat zou jij gedaan hebben JMdeM. Zou je doorgelopen zijn, zou je hebben staan toekijken, of zou je ingegrepen hebben? Dat is een serieuze vraag aan iedereen.

De Meester kiest consequent voor het bekritiseren van degenen die hebben gereageerd op het wangedrag. Inderdaad die deden dat vaak met overdreven en, betreurenswaardig genoeg, ook nogal eens puur destructieve, agressieve uitingen. Dat wijst er jammer genoeg op dat de daders niet slechter zijn dan de massa die op het zien van de daden reageert. Je kunt dan ook de hand in eigen boezem steken. Je laat zelf zien hoe gemakkelijk zo'n voorval minstens in taalgebruik escaleert, als je ter verdediging van de schuldige, ja, mijnheer de Meester, de schuldige, de dader (er is geen twijfel), zelf een fors overdreven en opgeschroefde metafoor gaat hanteren als “…iemand zonder proces op te hangen op de grote Markt van Tielt”. Dat is in zichzelf hautain en in een bepaald opzicht ook agressief. De kracht van argumenten wordt echt niet groter door ze op te blazen, wel kan de animositeit daardoor toenemen. DeM introduceert slechts meer emoties. Hij geeft daarbij bepaald geen blijk van een gerijpt (be)oordelingsvermogen, maar hij is dan ook slechts advocaat en geen rechter. Als hij nu, zoals hij zegt, primair alleen maar een cascade van juridische vragen op zich af ziet komen, dan vraag ik me werkelijk af of hij wel in de gaten heeft dat er zich echt een drama heeft afgespeeld, en dat er allerlei sentimenten zijn ontketend, waarbij het een het ander oproept en waarin alles samenhangt. We hebben geen behoefte aan weer een juridisch steekspel waarin maar al te vaak de advocaat er slechts op uit is het proces te ondermijnen en niet op waarheidsvinding. Laat dat wetboek maar even liggen zou ik zeggen. Alleen een gerijpte, invoelende, volwassen en vooral ook een geduldige benadering van deze hele heksenketel kan tot herstel van vertrouwen leiden. Het gaat niet aan om alleen de juridische kanten uit te vergroten. Jean Marie de Meester is voor mij deze hele problematiek niet Meester gebleken. Hij kan zich maar beter laten leiden door de opstelling van het slachtoffer, dat gepeste meisje, dat bewonderenswaardig evenwichtig en rustig de weg wijst naar bewustwording en herstel van waardigheid: “hen mag niet overkomen wat ze mij aangedaan hebben”, zegt ze. Ik denk dat zij daarmee nota bene als slachtoffer meer dan wie ook de brand heeft geblust en het vuur heeft gedoofd. Allez, weet het maar eens op te brengen!